การสกัดและวิเคราะห์สมบัติทางเคมีของน้ำมันจากเมล็ดบวบที่เหลือทิ้งจากการผลิตฟองน้ำเพื่อใช้ผลิตลิปบาล์ม

ชื่อนักเรียนผู้จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์

ธีรศักดิ์ แสงจัย, ชัชนันท์ชัย ศรีลาวัลย์, ธนัญชนก รุ่งธนานุกูล

อาจารย์ที่ปรึกษาโครงงานวิทยาศาสตร์

เกียรติศักดิ์ อินราษฎร

โรงเรียนที่กำกับดูแลโครงงานวิทยาศาสตร์

โรงเรียนดำรงราษฎร์สงเคราะห์

ปีที่จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์

พ.ศ. 2565

บทคัดย่อโครงงานวิทยาศาสตร์

ลิปบาล์ม (lip balm) เป็นผลิตภัณฑ์บำรุงและให้ความชุ่มชื้นกับริมฝีปาก ส่วนใหญ่ผลิตจากสารสังเคราะห์ ปิโตรเคมีและไขผึ้ง ซึ่งอาจก่อให้เกิดอาการแพ้ในผู้ที่มีผิวบอบบางและมีข้อจำกัดในการใช้งานในกลุ่มผู้ที่ไม่ใช้ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ (vegan) การใช้น้ำมันจากเมล็ดพืชทดแทนเป็นแนวทางหนึ่งในการแก้ปัญหาข้างต้น โครงงานนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการสกัดและวิเคราะห์สมบัติทางเคมีของน้ำมันจากเมล็ดบวบที่เหลือทิ้งจากการผลิตฟองน้ำเพื่อใช้ผลิตลิปบาล์ม โดยทำการสกัดน้ำมันจากเมล็ดบวบ 3 ชนิด ได้แก่ เมล็ดบวบเหลี่ยม (Luffa acutangular) บวบหอม (Luffa aegyptiaca) และบวบงู (Trichosanthes anguina) โดยใช้เฮกเซนเป็นตัวทำละลาย พบว่า น้ำมันที่สกัดได้จากเมล็ดบวบเหลี่ยมมีร้อยละผลผลิตสูงกว่าเมล็ดบวบหอมและเมล็ดบวบงู โดยมีค่าเท่ากับ 37.45, 22.42 และ 18.74 ตามลำดับ น้ำมันจากเมล็ดบวบเหลี่ยมนี้มีปริมาณกรดไขมันอิสระ จุดหลอมเหลว ความถ่วงจำเพาะ ความหนืด ค่าซาพอนนิฟิเคชัน (saponification number) เลขไอโอดีน (Iodine Number) สูงกว่าน้ำมันเมล็ดบวบชนิดอื่นๆ และมีฤทธิ์ในการต้านสารอนุมูลอิสระสูงกว่าน้ำมันจากเมล็ดฟักทองที่นิยมนำมาใช้สกัดน้ำมันถึง 1.4 เท่า จึงได้นำน้ำมันเมล็ดบวบเหลี่ยมมาผลิตเป็นลิปบาล์ม จำนวน 6 สูตร พบว่าการใช้น้ำมันจากเมล็ดบวบ: base: propylene glycol อัตราส่วน 40: 40: 20 ทำให้ได้ลิปบาล์มที่มีสมบัติเหมาะสมต่อการนำไปใช้งานมากที่สุด โดยมีสมบัติด้านจุดหลอมเหลว ลักษณะเนื้อสัมผัส สี กลิ่น และค่าความมัน (Greasiness) ไม่แตกต่างจากลิปบาล์มในทางการค้า (ผลิตจากไขผึ้ง) แต่สามารถรักษาความชุ่มชื้นได้ดีกว่า 3.24 เท่า และมีต้นทุนการผลิตที่ต่ำกว่า 2.32 เท่า งานวิจัยนี้จะเป็นแนวทางหนึ่งในการนำของเหลือทิ้งทางการเกษตรมาใช้ให้เกิดประโยชน์ ช่วยสร้างผลิตภัณฑ์บำรุงริมฝีปากชนิดใหม่จากธรรมชาติที่มีคุณค่าและสร้างเอกลักษณ์ให้กับชุมชน สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals)

คำสำคัญ; น้ำมันเมล็ดบวบ, ลิปบาล์มเมล็ดบวบ, ลิปมันน้ำมันเมล็ดบวบ