ความหลากหลายทางชีวภาพของไรน้ำที่เป็นปรสิตต่อยุง

ชื่อนักเรียนผู้จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์

ภัทรพร บุญสนอง, สุชญา ปานช่วย

อาจารย์ที่ปรึกษาโครงงานวิทยาศาสตร์

กนกรัตน์ สิงห์นุ้ย

โรงเรียนที่กำกับดูแลโครงงานวิทยาศาสตร์

โรงเรียนวิทยาศาสตร์จุฬาภรณราชวิทยาลัย นครศรีธรรมราช

ปีที่จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์

พ.ศ. 2563

บทคัดย่อโครงงานวิทยาศาสตร์

ในทุก ๆ ปีมีจำนวนผู้ป่วยของโรคไข้เลือดออกเพิ่มขึ้นทุกปี โดยในปี 2562 มีการระบาดต่อเนื่องมาตั้งแต่ปลายปี 2561 โดยมีจำนวนผู้ป่วยสูงกว่าค่ามัธยฐานย้อนหลัง 5 ปี และสูงกว่าปี 2561 ในช่วงเวลาเดียวกัน ถึง 2 เท่า [1] โดยจุดเริ่มต้นของโรคนี้นั้น คือ ยุง ซึ่งยุงจะเป็นตัวพาหะนำโรค แพร่กระจายโดยการ

ดูดเลือด จากคนสู่คน ซึ่งเป็นปัญหาทั่วโลก ในแต่ละครั้งของการกำจัดยุง ไม่เป็นผลดีต่อสิ่งแวดล้อม ประสิทธิภาพค่อนข้างต่ำ อีกทั้งยังใช้เวลานาน และยังเสียค่าใช้จ่ายอีกด้วย อาทิเช่น ทรายอะเบท เชื้อแบคทีเรียโวลบาเกีย เป็นต้น ทางคณะผู้จัดจึงอยากหาวิธีการกำจัดยุงที่ได้ประสิทธิภาพและเป็นผลดีต่อสิ่งแวดล้อมจึงอได้ทำการศึกษาเกี่ยวกับ ยุง มากขึ้น เพื่อรับรู้ถึงวัฏจักรของยุง จึงเลือกศึกษา ณ ขณะยุงวางไข่ เป็นลูกน้ำ จึงพบความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง คือ ไรน้ำ (Water Mites) ซึ่งเป็นสัตว์จำพวกแมง (Arachnids) สามารถพบได้ทั่วโลกในแหล่งน้ำจืดยกเว้นในทวีปแอนตาร์กติกา ไรน้ำนั้นมีความอุดมสมบูรณ์ของสายพันธุ์สูงและมีความหลากหลายทางชีวภาพ สามารถรวบรวมได้ง่ายตามแหล่งที่อยู่อาศัยจำนวนมาก [3] ยุงและไรน้ำมีความหลากหลายซึ่งเป็นผลมาจากความสัมพันธ์ที่กินสัตว์และกาฝากที่สำคัญสองอย่างนี้ผ่านการปฏิสัมพันธ์ทางชีวภาพ พบว่าไรน้ำมีผลกระทบอย่างมากต่อยุงชนิดต่าง ๆ นอกจากนี้ไรน้ำยังมีวงจรชีวิตที่ซับซ้อนซึ่งมีวิวัฒนาการร่วมกับกลุ่มแมลงน้ำจืดที่สำคัญโดยเฉพาะ Diptera รวมถึงยุงและริ้นน้ำจืด (midges) จะถูกระบุว่าเป็นเหยื่อของไรน้ำ แต่ก็มีอีกมากมายได้แก่ แพลงก์ตอนสัตว์ (copepods),ตัวอ่อนยุง , ตัวอ่อนริ้นน้ำจืด (chironomid) , Daphnia และ ostracods [2] สิ่งเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของไรน้ำฐานะผู้ล่าในแหล่งที่อยู่อาศัยในน้ำเนื่องจากมีอย่างกว้างขวาง และในประเทศไทยมีคนทำงานวิจัยด้านนี้น้อยมาก ดังนั้นผู้จัดทำจึงศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างไรน้ำและยุง เพื่อนำข้อมูลที่ได้มากำจัดยุง และลดจำนวนผู้ป่วยที่เกิดยุงเป็นตัวพาหะนำโรค