อิเหนา
พระราชนิพนธ์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
ท้าวหมันหยาและนางประไหมสุหรีสั่งสอนนางจินตะหรา
เมื่อนั้นท้าวหมันหยาผู้มีอัชฌาสัย
ทงประไหมสุหรีทรามวัยให้อาลัยในองค์พระธิดา
สองกษัตริย์จึงตรัสให้โอวาทแก่พระราชบุตรเสน่หา
เจ้าดังดวงใจนัยนาแก้วตาจงจำคำไว้
อันอิเหนากุเรปันสุริย์วงศ์เรื่องเดชดังองค์พระสุริย์ใส
ทุกประเทศเกรงเดชภูวไนยแล้วก็ได้ว่าขานการธานี
ตัวก็เป็นปิ่นพระสนมนาฏอย่าประมาทให้เคืองเบื้องบทศรี
จงตั้งใจจงรักภักดีถึงจะมีสิ่งเคืองประการใด
เจ้าอย่าหุนหันจงนบนอบให้ประกอบด้วยอัชฌาสัย
ถึงรักเจ้าเจ้าอย่ากำเริบใจเร่งเจียมตัวกลัวภัยภูบาล
จงต่างฤทัยนัยเนตรการในพระนิเวศน์วังสถาน
ซึ่งสิ่งชั่วอย่ากลัวด้วยพวกพาลสงวนองค์นงคราญให้จงดี
เจ้าอย่าเคียดขึ้งโทษาองค์พระภัสดาเรืองศรี
จงฟังคำชนกชนนีจึงจะมีความสุขสถาวร
ฯ ๑๔ คำ ฯ
เมื่อนั้นระเด่นจินตะหราดวงสมร
พังพระบุตเรสมารดรชลีกรแล้วทูลสนองไป
ซึ่งโปรดตรัสสอนสั่งครั้งนี้พระคุณนั้นหาที่สุดไม่
แต่จะดีด้วยนั้นฉันใดจนใจเป็นพ้นคณนา
ความเจ็บใจในอกลูกนี้แม้นม้วยชีวีเสียดีกว่า
พระองค์จงทรงพระเมตตาไม่ขอดูหน้าพาที
ฯ ๖ คำ ฯ
เมื่อนั้นพระบิดาเรศมารดาทั้งสองศรี
ได้ฟังพระราชบุตรีจึงมีพจนารถประภาษมา
ซึ่งเจ้าจะดึงดันอยู่ฉะนี้แม้นทราบถึงองค์ศรีปัตหรา
เห็นจะเคืองเบื้องบาทพระราชาก็จะพากันผิดติดมากไป
ฝ่ายอิเหนาก็เข็นเจ้าแผ่นดินอย่าดูหมิ่นจงประหยัดอัชฌาสัย
เจ้าอย่าตัดให้ขัดเคืองฤทัยทรามวัยฝากตัวกลัวไว้ดี
อันว่าบิดาเรศมารดาดังพฤกษาใกล้ฝั่งนทีศรี
นับวันแต่จะถมธรณีหวังฝากผีลูกรักดังดวงตา
ฯ ๘ คำ ฯ
ความรักของพระชนกชนนีต่อนางมาหยารัศมี และนางสะการวาตี
อันชนกชนนีนี้นรักเจ้าเทียมเท่าชีวาก็ว่าได้
ใช่จะแสร้งสลัดซัดเสียไกลเพราะเป็นความจำใจของบิดา