บทละครเรื่องพระลอนรลักษณ์
พระบวรราชนิพนธ์ กรมพระราชวังบวรมหาศักดิพลเสพ
ความอาลัยรักของพระนางบุญเหลือและพระลอเมื่อจะต้องพรากจากกัน
โอ้ เมื่อนั้น องค์พระมารดรถอนใจใหญ่ ฟังคำลูกยาจะลาไป ชลไนยคลอคลองนองภักตร์ สองกรข้อนทรวงสังเวช น้ำพระเนตรนางตกอกจะหัก แล้วดำรัสตรัสกับโอรสรัก คิดหักห้ามใจดูให้ดี แม่ก็เหมือนหนึ่งไม้ใกล้ฝั่ง นึกหวังว่าเจ้าคงเผาผี แม้นเจ้าไม่อยู่บดี แม่น้ำตายเป็นจะเห็นใคร ทั้งบ่ากว้างทางรกระหกระเห็น โดยจะเดินเดือนหนึ่งหาถึงไม่ แล้วบ้านเมืองของเขาจะเข้าไป ความนที่ไหนจะสมคิด นางเป็นลูกสาวท้าวพระยา จะรู้ ว่าตามมานั้นเห็นผิด ศัตรูดูเบาเอาเป็นมิตร ไม่คิดรักหัวกลัวตาย เจ้าก็ยังคลั่งเคลิ้มสติอยู่ แม่ตรึกตรองดูแล้วใจหาย ตรัสพลางทางห้ามลูกชาย ฟุ่มฟายน้ำตาอาลัย
ฯ ๑๑ คำ ฯ โอด
ร่าย เมื่อนั้น พระลอพังบังคมประนมไหว้ สงสารมารดรถอนฤไทย นึกอยู่นึกไปใจถึงกัน พอมนต์คลุ้มกลุ้มจิตรคิดกลับ เสียววับวาบหวามความกระสัน บัดนี้พี่น้องสองนางนั้น จะนั่งนับคืนวันเวทนา แม้นพี่มาไปให้ถึงเจ้า น้องจะเศร้าโศกสร้อยคอยหา พระบังคมสมเด็จพระมารดา ลูกขออำลาฝ่าธุลี พระแม่จงอำนวยอวยพร จะจราจากเบื้องบาทบทตรี ขอประสบพบสองเทวี ให้สมที่ใจนึกตริตรอง จะได้มิได้นั้นไม่ว่า ตามแต่วาสนาข้าทั้งสอง แม้นเคยสมสู่คู่ครอง คงไม่ต้องลำบากยากเย็น ศัตรูก็รู้อยู่เต็มอก แม่วิตกก็ถูกลูกก็เห็น สุดแต่บุญกรรมให้จำเป็น ความตายไม่เว้นแก่ผู้ใด แม้นว่าถ้าไม่ถึงที่ตายอันตรายจะมีก็หาไม่ ถ้าที่ชีวันจะบรรลัย ถึงอยู่เวียงไชยก็ไม่พ้น สำมหาอย่าว่าแต่มนุษย์ เทวบุตรก็วิบัติขัดสน ถ้าพระมารดรมิผ่อนปรน ลูกไม่พ้นเจ็ดวันคงบรรลัย ดำรัสตรัสโดยเอ็นดูบุตร พระคุณที่สุดไม่เปรียบได้ เหลือกำลังลูกรักจะหักใจ ภูวนัยทบลงทรงโศกา
ฯ ๑๘ คำ ฯ โอด
เมื่อนั้น นางนาฏบุญเหลือเชื่อกระบัตริย์ ได้ทั้งนั่งทุกข์โทมนัส เสียใจไม่ตรัสทัดทาน สองกรนางข้อนพระธุรา พิศดูลูกยาแล้วสงสาร ประหนึ่งว่าโฉมฉายจะวายปราณ เยาวมาลย์ครวญคร่ำรำพัน
ฯ ๔ คำ ฯ โอด
โอ้บูชากูณฑ์ อนิจจาตั้งแต่แม่อุ้มท้อง จนได้ครองพระนิเวศน์เขตรบัณฑ์ แทนพระบิตุรงค์ทรงธรรม์ ท้าวเธอสวรรคาลัย สิ้นพระพ่อพอเห็นแก่หน้าเจ้า ค่อยบรรเทาทุกข์ทนหม่นไหม้ สุริวงศ์พงศาเสนาใน ก็ได้พึ่งบุญญาบารมี เหมือนฉัตรแก้วกั้นเกศเขตรนคร ราษฎรแสนสุขทั้งกรุงศรี พ่อจะไปไกลสถานฐาน พระบุรุษจะได้ใครครอง อกเมืองก็จะเย็นเป็นน้ำ อกแม่ก็จะช้ำเป็นหนอง งวยงงหลงรักนางพี่น้อง ราวกับรูปทองต้องติดใจ หญิงอื่นหมื่นแสนแม้นจะหา ให้งามกว่าแพงเพื่อนก็พอได้ นี่เนื้อว่ากองกรรมทำไว้ หลงให้หลงเล่ห์เสน่ห์นาง ขอไทเทวาสุราฤทธิ์ จงมีจิตเมตตาลูกข้าบ้าง ช่วยคุ้มครองป้องกันไปตามทาง แล้วให้สร่างเสื่อมฤทธิ์วิทยา แม้นลูกข้ากลับมาถึงเมืองหลวง จะบวงสรวงเซ่นวักให้หนักหนา รงฉัตรสารพัดจะบูชา ทุกโรงศาลเทวาย่าไม้ ร่ำพลางทางกอดโอรสราช ใจจะขาดคิดพรั่นหวั่นไหว ลูบหลังลูบหน้าอาลัย สะอึกสะอื้นให้ไปมา
ฯ ๑๖ คำ ฯ โอด
ร่าย แล้วระงับดับความทุกข์ร้อน อวยพรทรงยศโอรสา พ่อไปสวัสดีมีเดชา ให้ได้ สองสุดามานคร
ฯ ๒ คำ ฯ เจรจา
เมื่อนั้น พระโฉมยงทรงจำคำสอน ชื่นชมสมคิดภูธร คำนับรับพรชนนี ถึงไปก็ไม่นานนัก ลูกรักจักคืนบุรีศรี แล้วบังคมคัลอัญชลี ภูมีอำนาคลาไคล
ฯ ๔ คำ ฯ เสมอ
พระลอรำพันถึงพระคุณของพระชนนี
ช้า เมื่อนั้น พระลอรัสมีศรีใส เนาในพลับพลาพนาไลย แต่สะท้อนถอนใจไม่ไสยา เมื่อเสี่ยงน้ำเวียนวงอยู่ตรงภักตร์ ก็ประจักษ์ว่าจะม้วยสังขาร์ คร่ำครวญหวนไห้ไปมา คิดถึงมารดายิ่งอาลัย โอ้ว่าพระชนนีเจ้า พระคุณเท่าดินฟ้าก็ว่าได้ ลูกจากมาน่าที่จะบรรลัย อกุศลใดใครให้จากกัน ท้าวเธอองค์อัครเมศมเหษี สาวสนมนารีจะโศกศัลย์ สุริยวงศ์พงษ์เธอทั้งนั้น จะครวญคร่ำรำพันโศกี แม้นจะไปได้ชู้สักร้อยรัก ไหนจักเหมือนมิ่งมเหษี ได้เมียรักสักพันนั้นก็หา ไม่เหมือนแม่ซึ่งมีพระคุณมา
ฯ ๑๐ คำ ฯ