การพัฒนาแผ่นปะปลูกกล้ากล้วยไม้เพื่อการอนุรักษ์
- ชื่อนักเรียนผู้จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์
นันทวัฒน์ ศิริสุวรรณ์, ศุภศจีภรณ์ ผ่องสะอาด
- อาจารย์ที่ปรึกษาโครงงานวิทยาศาสตร์
เกียรติศักดิ์ อินราษฎร
- โรงเรียนที่กำกับดูแลโครงงานวิทยาศาสตร์
- ปีที่จัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์
บทคัดย่อโครงงานวิทยาศาสตร์
กล้วยไม้เป็นพืชอิงอาศัยที่สามารถใช้เป็นดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของป่าได้ ทั้งนี้กล้วยไม้มีด้วยกันหลากหลายสายพันธุ์ โดยกล้ากล้วยไม้สกุลช้างหรือ Rhynchostylis sp.ที่มีสีสันสวยงาม ปลูกง่ายเนื่องจากไม่ต้องใช้วัสดุปลูกและมีการกระจายตัวแถบทั่วทุกภูมิภาค แต่ด้วยความสวยงามดังกล่าวทำให้เป็นที่ต้องการของคนชอบกล้วยไม้ ส่งผลให้กล้วยไม้ดังกล่าวถูกลักลอบและเก็บจากป่ามาขาย ทำให้มีจำนวนลดลงอย่างรวดเร็วกลายเป็นกล้วยไม้หายาก แม้ปัจจุบันทั้งภาครัฐและเอกชนได้พยายามสร้างพื้นที่ป่าอนุรักษ์และขยายพันธ์กล้วยไม้ฟ้ามุ่ยเพื่อนำปลูกคืนสู่ป่า แต่ก็พบปัญหาสำคัญเกี่ยวกับอัตราการรอดตายที่ต่ำ ซึ่งเกิดจากการที่ไม่สามารถทำให้กล้ากล้วยไม้ต้นเล็กๆ เหล่านั้น ยึดเกาะกับต้นไม้ใหญ่เพื่ออิงอาศัยเจริญเติบโต เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวพบว่าเหล่านักอนุรักษ์มักใช้แผ่นตาข่าย พลาสติดตอกติดตะปูกับต้นไม้ใหญ่ ซึ่งวิธีการดังกล่าวทำให้กล้ากล้วยไม้สามารถติดกับต้นไม้ใหญ่ได้ดี แต่มีข้อเสีย 2 ประการคือ การยึดติดดังกล่าวทำให้เกิดบาดแผลกับต้นไม้ใหญ่ซึ่งทำให้ง่ายต่อการเกิดโรคและแมลง และแผ่นตาข่ายพลาสติกที่ใช้ปลูกติดมีการบดบังแสง ซึ่งมีผลกระทบต่อการเจริญเติบโตของกล้ากล้วยไม้ รวมทั้งการที่พลาสติกไม่ย่อยสลายจะมีผลบีบรัดและสร้างบาดแผลให้กับส่วนต่างๆ ของกล้วยไม้เมื่อเจริญเติบโตเป็นต้นใหญ่ขึ้น ซึ่งปัญหาดังกล่าวได้เป็นประสบการณ์ตรงและข้อสังเกตที่เกิดจากการร่วมกิจกรรมกลุ่มเยาวชนอนุรักษ์ป่าชุมชนดอยสะเกน คณะผู้พัฒนาโครงงานจึงเกิดแนวคิดในการพัฒนาวัสดุในการปะปลูกกล้ากล้วยไม้ที่ไม่ต้องใช้การตอกตะปูที่สร้างบาดแผลและใช้แผ่นพลาสติกสีใสที่ย่อยสลายได้เพื่อไม่ให้มีผลต่อการเจริญเติบโตและการเกิดบาดแผลต่อต้นไม้
จากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องพบว่ามีรายงานการศึกษาเกี่ยวกับการนำยางผลกาฝากและกาวหลากหลายชนิดมาใช้ในการปลูกติดกล้ากล้วยไม้ (วัฒนะ ทำของดี, 2557) แต่พบปัญหาสำคัญคือการทากาวโดยตรงต่อกล้ากล้วยไม้มักทำให้เนื้อเยื่อบริเวณดังกล่าวเสียหาย เนื่องจากไม่สามารถเกิดการแลกเปลี่ยนก๊าซได้ตามปกติ รวมทั้งเมื่อกาวแห้งเป็นผลึกแข็งก็จะทิ่มแทงกล้ากล้วยไม้ได้ ประกอบกับมีรายงานผลการศึกษาพบว่าสามารถพัฒนาแผ่นพลาสติกย่อยสลายได้จากพืชแป้งของพืชหลายๆ ชนิด ด้วยกระบวนการที่ไม่ยุ่งยาก ดังนั้นผู้พัฒนาโครงงายจึงมีแนวคิดในการพัฒนาแผ่นปะปลูกกล้ากล้วยไม้เพื่อการอนุรักษ์จากยางผลกาฝากร่วมกับพลาสติกชีวภาพจากพืชที่หาได้ในท้องถิ่นขึ้น ซึ่งจะเป็นแนวทางในการอนุรักษ์กล้วยไม้และต้นไม้ใหญ่ได้อย่างยั่งยืน เป็นการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ที่ตอบโจทย์กับความต้องการของชุมชน เนื่องจากแผ่นปะปลูกที่พัฒนาขึ้นจะช่วยให้นักอนุรักษ์สามารถปลูกกล้วยไม้ได้อย่างรวดเร็ว ไม่ต้องใช้อุปกรณ์ยุ่งยาก สะดวกสบายและไม่ต้องสร้างบาดแผลให้กับต้นไม้ใหญ่ รวมทั้งเมื่อกล้ากล้วยไม้สามารถตั้งตังได้แล้วแผ่นพลาสติกก็สามารถย่อยสลายไม่ต้องสร้างบาดแผลจากการบีบรัดเหมือนวิธีการเดิมๆ จึงได้พัฒนาผลงานสิ่งประดิษฐ์นี้ขึ้น