ผญาคำสอน : ให้ดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด
ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเรือนเพพอลี้อยู่ ทุกข์บ่มีข้าวอยู่ท้อง นอนลี้อยู่บ่เป็น
[ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเฮือนเพพอลี้อยู่ ทุกข์บ่มีเข่าอยู่ท้อง นอนลี้อยู่บ่เป็น]
ผญาที่ว่า ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเรือนเพพอลี้อยู่ [ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเฮือน เพพอลี้อยู่] แปลว่า ยากจนแม้ไม่มีเสื้อผ้าจะสวมใส่ ฝาเรือนผุ ๆ พัง ๆ ก็ยังพอ อาศัยหลบอยู่ได้
ทุกข์ แปลว่า ทุกข์ยาก, จน, ลำบาก
ลี้ [ลี้] แปลว่า หลบซ่อน, แอบ
เพ แปลว่า ผุ ๆ พัง ๆ
ผญาที่ว่า ทุกข์บ่มีข้าวอยู่ท้อง นอนลี้อยู่บ่เป็น [ทุกข์บ่มีเข่าอยู่ท้อง นอนลี้อยู่บ่เป็น] แปลว่า ยากจนไม่มีข้าวอยู่ในท้อง นอนหลบลี้อยู่ไม่ได้
บ่เป็น แปลว่า ไม่ได้
ดังนั้นผญาที่ว่า ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเรือนเพพอลี้อยู่ ทุกข์บ่มีข้าวอยู่ท้อง
นอนลี้อยู่บ่เป็น [ทุกข์บ่มีเสื้อผ้า ฝาเฮือนเพพอลี้อยู่ ทุกข์บ่มีเข่าอยู่ท้อง นอนลี้ อยู่บ่เป็น] หมายความว่า ความยากลำบากของคนจนที่ไม่มีแม้แต่เสื้อผ้าจะ ปกปิดร่างกาย หรืออยู่ในบ้านที่ผุๆ พัง ๆ ถึงแม้จะอับอายผู้คนสักปานใดก็ตาม ก็ยังทนหลบลี้หนีหน้าผู้คนอยู่ได้ แต่ความยากลำบากที่ไม่มีอาหารจะกิน คงทน อยู่ไม่ได้เพราะความหิว จึงต้องออกไปหาอาหารเพื่อความอยู่รอด
(นางพจนีย์ เพ็งเปลี่ยน)