ผญาคำสอน : ให้คิดก่อนทำ
ผญาที่ว่า คิดไจ้ไจ้ในใจให้แจ้งก่อน จึงค่อยคั่วเวียกค้น (คิดไจ้ไจ้ในใจ ให้แจ้งก่อน จึงค่อยคั่วเวียกค้น) หมายความว่า ก่อนจะลงมือกระทำการใด ๆ ให้คิดไตร่ตรองให้ดีเสียก่อน จึงค่อยเลือกหาการงานที่เหมาะสมกับตัวเรา
ไจ้ไจ้ แปลว่า บ่อยๆ, ซ้ำ ๆ, เช่น สังมาเว้าไจ้ไจ้แท้ [สังมาเว้า ไจ้ไจ้แท้] แปลว่า ทำไมพูดซ้ำซาก
คั่ว แปลว่า ค้นหา, เสาะหา, แสวงหา, เช่น ไปคั่วปูคั่วหอย หมายความว่า เอาเสียมไปขุดหาหอยที่ฝังตัวอยู่ใต้ดินริมคันนาและขุดหาปู ที่อาศัยอยู่ในรูตอนหน้าแล้ง
เวียก หมายถึง กิจการงาน, ธุระ
ผญาที่ว่า ผลได้เครื่องคุณ [ผลได้เครื่องคูณ] หมายความว่า งานที่ทำมา ก็จะเป็นงานที่ดีมีประโยชน์
เครื่องคูณ [เครื่องคูณ] แปลว่า ของดีของงามที่เป็นสิริมงคล
ผญาที่ว่า การบ่คิดถี่ถ้วน สิโอ้โอ่ยภายหลัง [การบ่คิดถี่ถ้วน สิโอ้โอ่ย ภายหลัง] หมายความว่า การไม่คิดไตร่ตรองให้ดีเสียก่อนลงมือกระทำ ก็จะ โอดครวญในภายหลังได้
ผญาที่ว่า มันสิเสียของขวัญเครื่องคูณควรได้ [มันสิเสียของขวัญเครื่อง คูณควรได้] หมายความว่า การทำงานที่ผิดพลาด อาจจะทำให้สูญเสียผล ประโยชน์ที่ควรจะได้รับ
ผญาคำสอนนี้ จึงเป็นข้อเตือนใจให้ชาวอีสานทุกคนก่อนจะลงมือทำ การงานใดๆ ให้คิดทบทวนให้รอบคอบถ้วนถี่จนเข้าใจดีแล้วจึงลงมือทำงานนั้น ก็จะเกิดผลสำเร็จของงานอย่างงดงาม และจะไม่เสียใจในภายหลัง
(นายนิรันดร์ บุญจิต)