ผญาคำสอน : อย่าเป็นคนโกหกและเป็นหนี้จะทุกข์ยากในภายหลัง
เป็นคนอย่าได้เรียนปากเกลี้ยง ตั๋วะหล่ายกินของเพิ่น ครั้นแม่นหลายปีล้ำเงินคำสิเป็นดอกไปแล้ว โทษสิมาแล่นต้อง เป็นข้อยเพิ่นสิหยัน บ่อย่าแล้ว
[เป็นคนอย่าได้เฮียนปากเกี้ยง ตั๋วะหล่ายกินของเพิ่น คันแม่นหลายปีล่ำเงินคำสิเป็นดอกไปแล่ว โทดสิมาแล่นต้อง เป็นข่อยเพิ่นสิหยัน บ่ออย่าแหล่ว]
ผญาที่ว่า เป็นคนอย่าได้เรียนปากเกลี้ยง ตั๋วะหล่ายกินของเพิ่น [เป็นคนอย่าได้เฮียนปากเกี้ยง ตั๋วะหล่ายกินของเพิ่น] แปลว่า เกิดเป็นคนอย่าได้เรียนเป็นคนโกหกหลอกกินของผู้อื่น
ปากเกลี้ยง [ปากเกี๊ยง] แปลว่า ปากสะอาด, ปากดี, พูดดี ตรงกันข้ามกับคำว่า ปากมอม
ตั๋วะ แปลว่า โกหก
หล่าย [หล่าย] แปลว่า โกหก
เพิ่น เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๓
ผญาที่ว่า ครั้นแม่นหลายปีล้ำเงินคำสิเป็นดอกไปแล้ว [คันแม่นหลายปีล่ำเงินคำสิเป็นดอกไปแล่ว] แปลว่า เมื่อหลายปีผ่านไป เงินทองที่ไปกู้ยืมเขามา ยังไม่ส่งเงินต้นส่งดอกเบี้ย ดอกเบี้ยก็จะเพิ่มขึ้นจนทบต้นทบดอกอย่างแน่นอน
ล้ำ [ล่ำ] แปลว่า มาก เช่น มีค่าล้ำ (มีค่าล่ำ) แปลว่า มีค่ามาก
คำ แปลว่า ทองคำ
สิ แปลว่า จะ เช่น ข้อยสิไปมื้ออื่น [ข้อยสิไปมื่ออื่น] แปลว่า ผมจะไปพรุ่งนี้, สิไปฮอดบ่ แปลว่า จะไปถึงไหม
ดอก แปลว่า ดอกเบี้ย คำว่า สิเป็นดอก แปลว่า จะเป็นดอกเบี้ย
ไปแล้ว [ไปแหล่ว] ในที่นี้หมายถึง อย่างแน่นอน, อย่างนั้นแหละ
ผญาที่ว่า โทษสิมาแล่นต้อง เป็นข้อยเพิ่นสิหยัน บ่อย่าแล้ว [โทดสิ มาแล่นต้อง เป็นข่อยเพิ่นสิหยัน บ่ออย่าแหล่ว] แปลว่า โทษทัณฑ์จะมาถึงตน เมื่อตกเป็นข้าทาสของเจ้าหนี้หรือนายเงิน คนอื่นจะดูถูกเหยียดหยามเย้ยหยัน อย่างแน่นอน
โทษ แปลว่า โทษทัณฑ์
แล่น แปลว่า วิ่ง
ต้อง แปลว่า ถึง, ถูก, โดน
เป็นข้อย เป็นข่อย] แปลว่า เป็นขี้ข้า, เป็นทาสรับใช้ บางทีใช้ว่า ขี้ข้อยขี้ข้า เขี่ข่อยขี่ข่า] แปลว่า คนคอยรับใช้ ข้าทาส มักจะพูดรวมว่า เป็นขี้ข้อยขี้ข้าเขา [เป็นขี้ข่อยขี้ข่าเขา] แปลว่าเป็นข้าทาสคอยรับใช้เขา
หยัน แปลว่า เยาะเย้ย
บ่อย่าแล้ว [บ่ออย่าแหล่ว] แปลว่า อย่าเลย, อย่าทำเลย, ในที่นี้หมายถึง แน่นอน, จริงทีเดียว
เป็นคนอย่าได้เรียนปากเกลี้ยง ตั้วะหล่ายกินของเพิ่น ครั้นแม่น หลายปีล้ำเงินคำสิเป็นดอกไปแล้ว โทษสิมาแล่นต้อง เป็นข้อยเพิ่นสิหยัน บ่อย่าแล้ว
[เป็นคนอย่าได้เฮียนปากเกี้ยง ตั้วะหล่ายกินของเพิ่น คันแม่นหลายปี ลำเงินคำสิเป็นดอกไปแล้ว โทดสิมาแล่นต้องเป็นข่อยเพิ่นสิหยัน บ่ออย่า แหล่ว]
หมายความว่า อย่าเป็นคนโกหกพกลมหลอกกินแต่ของของคนอื่น โดยไม่คิดละอายแก่ใจแต่อย่างใด และอย่ากู้ยืมเงินทองของคนอื่นมาแล้ว ไม่ส่งคืน ดอกเบี้ยก็จะเพิ่มขึ้นทบต้นทบดอกเป็นหนี้เป็นสินล้นพ้นตัว จน ไม่สามารถหนีโทษทัณฑ์ไปได้ในที่สุดก็จะตกเป็นข้าทาสบริวารของผู้อื่นให้เขา เย้ยหยัน เป็นสิ่งไม่ดี อย่าได้กระทำเลย
(นายนิรันดร์ บุญจิต)