เบี้ยล่าง-เบี้ยบน
เบี้ยล่าง เป็นสำนวน หมายความว่า อยู่ใต้อำนาจ, เสียเปรียบ, เป็นรอง ตรงข้ามกับสำนวน เบี้ยบน ที่หมายความว่า มีอำนาจเหนือ, ได้เปรียบ, เป็นต่อ
สำนวน เบี้ยล่าง และ เบี้ยบน มีที่มาจากการเล่นหมากรุก เบี้ยล่าง หรือ เบี้ยคว่ำ เป็นตัวเบี้ยที่อยู่ในแดนของผู้เล่น ซึ่งเรียกว่าด้านล่างของกระดาน เบี้ยที่อยู่ด้านล่างของกระดานจะเดินไปข้างหน้าได้เพียงอย่างเดียว ต่อเมื่อ ข้ามเข้าไปในแดนของฝั่งตรงข้ามซึ่งเรียกว่าด้านบนของกระดาน จะหงายตัวเบี้ย เบี้ยที่อยู่ในฝั่งตรงข้ามนั้นจึงเรียกว่า เบี้ยบน หรือ เบี้ยหงาย เบี้ยบนสามารถ เดินหน้าและถอยหลังในแนวทแยง จึงมีฐานะเทียบเท่ากับเม็ด ดังนั้น ในการ เล่นหมากรุก เบี้ยล่าง หรือ เบี้ยคว่ำ จึงเสียเปรียบและตกเป็นรอง เบี้ยบน หรือ เบี้ยหงาย เมื่อนำมาใช้เป็นสำนวน ผู้ที่อยู่ใต้อำนาจ ต้องเสียเปรียบ หรือเป็นรองเขา เปรียบเป็นเบี้ยล่าง ตรงข้ามกับผู้ที่มีอำนาจเหนือกว่า ได้เปรียบ และเป็นต่อผู้อื่น เปรียบเป็นเบี้ยบน เช่น เราไม่ควรปล่อยให้ชาวนาและ ชาวสวนตกเป็นเบี้ยล่างของพ่อค้าคนกลาง
(นายปิยะพงษ์ โพธิ์เย็น)