พิธีโกนจุก
เมื่อเด็กเกิดได้ ๓ เดือน พ่อแม่ก็โกนผมรอบ ๆ ข้างออก แล้วทำ เป็นจุกไว้ตรงกลางกระหม่อม การทำจุกกลางกระหม่อมน่าจะเป็นเพราะตรง กระหม่อมเด็กมีหนังบาง หากปล่อยไว้โล้น ๆ อาจเกิดอันตรายได้ง่าย เช่น เป็นหวัด หรือถูกของแข็งกระทบ จะทำให้กระเทือนเข้าไปถึงภายในสมอง ได้ เมื่อไว้จุกแล้วก็พอจะป้องกันอันตรายได้บ้าง หรืออาจจะเป็นเพราะเห็น ว่าตรงกระหม่อมเต้นแรงกว่าส่วนอื่น ๆ เพื่อปิดไม่ให้เห็น จึงต้องไว้จุก เมื่อ จุกยาวพอเกล้าได้ก็ตกแต่งเป็นกระหมวดรับกับใบหน้าของเด็ก ทำให้น่าดู ขึ้นอีก ความสวยงามของเด็กอยู่ที่จุกนี้ด้วย
เมื่อเด็กอายุพอสมควรตามที่กำหนดไว้ คือเด็กหญิงอายุ ๑๑ ปี ชายอายุ ๑๓ ปี ซึ่งถือว่าเข้าเขตเป็นหนุ่มสาว ก็เตรียมการเพื่อทำพิธีโกนจุก เช่น กำหนดวันหาฤกษ์งามยามดี จัดแจงตกแต่งสถานที่สำหรับทำพิธีมงคล เตรียม หม้อน้ำมนต์และหาผิวมะกรูด ฝักส้มป่อย ใบเงิน ใบทอง หญ้าแพรก ใส่ ในหม้อน้ำมนต์ มีดโกน กรรไกร ใส่พานไว้แล้วนิมนต์พระสงฆ์มาในพิธี สวดมนต์เย็นและฉันเช้า
เมื่อถึงวันทำพิธีก็ตกแต่งตัวเด็กให้สวยงามตามฐานะ ในตอนเย็น พระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ นำเด็กเข้าไปฟังสวดข้างหน้าพระ เมื่อสวดมนต์ จบก็จัดแจงถวายน้ำร้อนน้ำเย็น ครั้นพระกลับวัดแล้วก็เลี้ยงดูผู้ที่มาฟังพระ สวดมนต์ ในครั้งโบราณเขาเชิญคนมาเล่านิทานให้แขกเหรื่อฟังในตอนกลาง คืนอีกด้วย เดี๋ยวนี้เปลี่ยนเป็นมีมหรสพแทน
ในตอนเช้าพระสงฆ์มาฉันเช้า เมื่อตกแต่งตัวเด็กเรียบร้อยแล้วก็นำ มานั่งข้างพระ ในตอนนี้ต้องทำจุกเป็น ๓ แซม เอาใบเงินใบทองหญ้าแพรก แซมทั้ง ๓ แซม พอได้เวลาพระสงฆ์สวด ชยันโต ผู้ที่จะกริบจุกเป็นฤกษ์ คอยไว้ให้ดี พอพระสวดมนต์ถึงบทว่า สิเหสปรวิโปกุจเร ก็กริบจุกทันที ต่อแต่นั้นก็ให้ผู้ใหญ่ที่นับถือกริบจุกหนึ่ง ญาติในตระกูลกริบจุกหนึ่ง พ่อ แม่กริบหนึ่ง ตอนนี้บางที่มียิงปืนด้วยอย่างน้อย ๓ นัด เสร็จแล้วมอบให้คน โกน ๆ ไปจนเสร็จ แล้วรดน้ำมนต์เด็กเป็นเสร็จพิธี ต่อนั้นไปถ้าจะมีการ ทำขวัญก็ไปทำตอนบ่าย ผมจุกที่โกนแล้วนั้นใส่กระทงบายศรีลอยน้ำฝากแม่ คงคาไป ก่อนจะลอยก็อธิษฐานขอให้ความเจริญสุขสวัสดีจงมีแก่เด็ก
บททำขวัญตอนหนึ่ง
พระขวัญเจ้าเอย อย่าหลีกหนีอยู่ในน้ำ แถวเถื่อนถ้ำพื้นพสุธา ชมพฤกษาและป่าชัฏ ชมสิงห์สัตว์จัตุบาทหมู่ทิชาชาติ จงมาอยู่ใน นิวาสสถาน ชมศ ถุงคารทรัพย์สิ่งของ พวงเงินพวงทองพวงมาลา ทาสทาสี และทาสา ลงมาอยู่ในเคหาห้องอันบรรจง ขวัญเจ้าเอย จงมาดำรงอยู่ ในกายให้แสนประเสริฐสุขสบายทุกอริยมรรค นับกำหนดต่อไปแต่วันนี้